Men heeft lang gedacht dat intelligentie en het intellect aangeboren waren. Dat het brein en hoe dit orgaan zich ontwikkelde al was vastgesteld bij de geboorte. Dit blijkt niet het geval. Met de kennis van nu kunnen we zeggen dat de hersenen zich wel degelijk kunnen aanpassen aan nieuwe situaties. Het brein is plastisch, oftewel beïnvloedbaar. In dit blogartikel zal verder worden uitgelegd wat neuroplasticiteit is en hoe het werkt.

Betekenis neuroplasticiteit

Neurologisch onderzoek van de afgelopen tijd heeft aangetoond dat het brein zich gedurende de levensduur ontwikkelt en aanpast. Iedereen heeft bij de geboorte een ongeveer gelijk brein, maar gedurende het leven past het brein en haar ontwikkeling zich aan op basis van het leven en de ervaringen. Dit noemen we ‘neuroplasticiteit’.

Volgens Dr. Norman Doidge is de ontdekking dat ons brein ‘plastisch’ en aan verandering onderhevig is, dé ontdekking van ruim 400 jaar neurologisch onderzoek. De hersenen worden namelijk beïnvloed door onze zintuiglijke waarnemingen, handelingen en zelfs onze gedachten en verbeeldingen kunnen ons brein beïnvloeden. Het aanpassen gebeurt echter niet meteen; daar gaat een lang proces aan vooraf.

Hoe werkt neuroplasticiteit?

De hersenen hebben het vermogen om nieuwe verbindingen tussen neuronen (hersencellen) aan te maken. Hierdoor kan het brein zich reorganiseren. Iedere dag sterven miljoenen neuronen af. Daarom moeten de hersenen zich continu vernieuwen met nieuwe cellen. Neuroplasticiteit is dus een continu proces in je brein.

Externe factoren, zoals hoe je leeft en gebeurtenissen in je leven, hebben echter wel invloed op de mate en intensiteit van neuroplasticiteit. Zo maakt een kind dat naar school gaat en veel nieuwe dingen leert een heleboel nieuwe cellen aan in hersengebieden voor taal- en rekenvaardigheid.

Je hersenen en ouder worden

Uit onderzoek is gebleken dat ook bij oudere mensen (50+) steeds weer nieuwe neuronen worden aangemaakt. Het is dus niet zo dat dit proces stopt naarmate een persoon ouder wordt. Zelfs senioren maken nog frequent nieuwe hersencellen aan. Neuroplasticiteit is hier de oorzaak van.

Het brein bij ouderen zit wel wat anders in elkaar dan bij jongere mensen, omdat de hersenen zich al meerdere malen aangepast hebben. Ook gebruiken senioren hun brein net wat anders. Dat is gemakkelijk te verklaren: ouderen maken wel degelijk nieuwe neuronen aan, maar wel in mindere mate. Ook blijkt dat een mens geneigd is om steeds weer dezelfde verbindingen in het brein te gebruiken.

Hersencellen compenseren elkaar

Ook de hersenen verouderen naarmate je ouder wordt. Gelukkig kun je dit grotendeels compenseren. Neuroplasticiteit is hier verantwoordelijk voor. Het zorgt ervoor dat bepaalde hersengebieden die beschadigd of verouderd zijn, overgenomen worden door andere gebieden. Mede daarom gebruiken oudere mensen vaak meerdere gebieden voor één bepaalde actie, terwijl jongeren dezelfde acties met één hersengebied kunnen oplossen.

Dit gegeven is voor neurologen en psychologen niet alleen zeer relevant als het gaat om het ouder wordende brein. Het geeft ook inzicht in nieuwe behandelmethoden voor mensen met problemen of ziekten met betrekking tot de hersenen. Denk bijvoorbeeld  aan ADHD, epilepsie, beroerte, het postcommotioneel syndroom en een burn-out. Ook gedrags- en leerproblemen kunnen beter in kaart gebracht worden aan de hand van neuroplasticiteit.